Στον κόσμο του homo neopasokus μας μυεί ο Νικόλας Σεβαστάκης με το παρακάτω άρθρο του στην εφημερίδα Εποχή (29.8.2010).
Η πρόσφατη φήμη ότι ο Γιώργος Παπανδρέου θα μπορούσε να είναι ένας επόμενος γραμματέας του ΟΗΕ δεν θα έπρεπε να προκαλεί καμία έκπληξη. Η διεθνής κοινότητα χρειάζεται ασφαλώς την αξιοθαύμαστη «συνδυαστική» την οποία ενσαρκώνουν άνθρωποι όπως ο Έλληνας πρωθυπουργός: το ευγενές χαρμάνι της ιδεαλιστικής ψευδο-οραματικής γλώσσας με την πολιτική ασυνειδησία που αγνοεί τα συμπτώματά της. Κάπως έτσι έχει συμβεί εδώ και χρόνια: προοδευτικός είναι εκείνος που κάνει τα πιο «εξτρεμιστικά» (φιλελεύθερα) πράγματα με τον μειλίχιο και γλυκανάλατο τρόπο ενός οπαδού του Δαλάι-Λάμα ή μιας μπαλάντας του Έλτον Τζον. Ένα τέτοιο είδος σύγχρονου PR (δημοσίων σχέσεων) πολιτικού προορίζεται στα αλήθεια για ανάλογες καριέρες κύρους: διαλέξεις κάπου στους τροπικούς για την παγκόσμια διακυβέρνηση –πολλών χιλιάδων ευρώ έκαστη–, ηλιόλουστα αιγαιακά workshops για την κλιματική αλλαγή, συμβουλευτική για την επίλυση συγκρούσεων που δεν επιλύονται ή για τη ρύθμιση συστημάτων που δεν ρυθμίζονται με παχιά λόγια. Το πεδίο για ανθρώπους όπως ο σημερινός πρωθυπουργός είναι κυριολεκτικά αχανές. Με όπλο την απτόητη αισιοδοξία του τεχνομανιακού σε πρόσμιξη με τον «προοδευτικό μεταρρυθμιστή» μπορεί να σπέρνουν μικρές και μεγάλες καταστροφές, να διαλύουν κόμματα, να κάνουν τη μέρα νύχτα, να σταδιοδρομούν ως ευαγγελιστές των αξιών προωθώντας συγχρόνως τον σκληρό πυρήνα ενός «Μνημονίου» που εκβαρβαρώνει τις ήδη κλονισμένες κοινωνικές συνθήκες στη χώρα.
Η φιγούρα του μελιστάλαχτου global ανθρωπιστή χαίρει ασυλίας. Γιατί θέλει να είναι η έσχατη ενσάρκωση της θετικής ενέργειας της παγκοσμιοποίησης ακόμα και το 2010 που έχουν αποκαλυφτεί τεράστια ρήγματα στο κατασκεύασμα της πλανητικής ψηφιακής-καπιταλιστικής «οικουμένης». Ποιος άλλος πολιτικός παραμένει γοητευμένος από τις ανοησίες του τρίτου δρόμου έστω με το όνομα ενός απίθανου τέταρτου δρόμου; Ο προοδευτικός μας επιμένει να είναι ο τελευταίος που θα κλείσει την πόρτα της μεγάλης φιλελεύθερης επανάστασης των τελευταίων δεκαετιών, ο πιο πείσμων, ο πιο φορτικός εραστής των καινοτομιών που τείνουν να διαλύσουν ολόκληρα τμήματα των μεσαίων και λαϊκών τάξεων, του ίδιου του ακροατηρίου που κράτησε εν ζωή το νεκρό πλέον σοσιαλδημοκρατικό όνειρο.
Γιατί όμως συμβαίνει αυτό; Από πού άραγε προέρχεται αυτή η ονείρωξη του διεθνικού ανθρωπιστή, του ευαγγελιστή των αξιών με την ευόδωση/ ολοκληρωτική περαίωση του καπιταλισμού στην Ελλάδα; Προσωπικά δεν μπορώ να βρω μια ικανοποιητική απάντηση. Νομίζω, εντέλει, ότι δεν έχουμε να κάνουμε με τη γνωστή και οικεία σοσιαλδημοκρατική διγλωσσία, το φαινόμενο της αριστερής γλώσσας και της δεξιόστροφης πρακτικής κ.λπ. Ίσως μια απάντηση να δόθηκε έμμεσα από τον διοικητή της Τραπέζης της Ελλάδας όταν αναφέρθηκε σε έναν «ενάρετο κύκλο». Ο πρωθυπουργός είναι η τέλεια ανθρωπολογική απεικόνιση μιας ορισμένης «ποπ ιδεολογίας» στην οποία μια ηδύτητα που ξεγελά μπορεί και πολιτεύεται με σκληρότητα, η έλλειψη ιδεών γίνεται brainstorming, οι γλυκανάλατες αρμονίες συγκυβερνούν με τον πιο ωμό πραγματισμό. Ο πελιδνός θετικισμός του πρώτου εκσυγχρονισμού (Σημίτης) ήταν αδύνατο να αγγίζει ένα τέτοιο επίπεδο τέλειας προσποίησης, αυτό τον βαθμό προσομοίωσης του σύγχρονου κενού: συνδεόταν ακόμα με την μυθολογία του ανεκπλήρωτου αστικού εκσυγχρονισμού/ εξευρωπαϊσμού, με τα μεγάλα έργα, με την ύλη. Στη τωρινή περίπτωση δεν ζητείται απλώς η ύλη των ανθρώπων αλλά και η ψυχή τους, δεν ζητείται η προσαρμογή αλλά η ηθική-θρησκευτική τους «μεταστροφή» (conversion) σε μια επιφοίτηση.
Αυτό το οποίο ζούμε τώρα και μάλλον περισσότερο τους μήνες που έρχονται είναι λοιπόν κάτι τελείως διαφορετικό. Ο Παπανδρέου και οι άνθρωποί του δεν είναι Ευρωπαίοι αλλά «πλανητικοί» και συγχρόνως υπερεπαρχιώτες. Με απίστευτη άνεση μπορεί να γίνουν Κινέζοι, Αμπου-νταμπιανοί, Ισραηλινοί και Λίβυοι συγχρόνως. Ειρηνιστές και συνάμα εμποράκοι στο όνομα της «κινητικότητας» του κενού. Μέσα στο ίδιο απόγευμα να είναι Κάπτεν-Γου, Νετανιάχου και Τζόζεφ Στίγκλιτζ ταυτόχρονα και εναλλάξ. Έχουν το ελεύθερο να μην έχουν προσδιορισμό, να αρπάζουν τη μια μάσκα μετά την άλλη υποστηρίζοντας με τον πιο αναιδή τρόπο ότι υπακούν σε μια ανώτερη, εθνικοπαγκόσμια αναγκαιότητα. Και με τον διάβολο θα συμμαχήσουν αρκεί να περάσει η σωτηριολογία τους. Αυτό εξηγεί ότι στο σύστημα σκέψης τους χωράνε τόσο τα φρουτάκια του τζόγου όσο και τα πιστοποιητικά ενεργειακής απόδοσης κτιρίων, τόσο η δικτυακή διαφάνεια όσο και η κατάργηση των συλλογικών συμβάσεων εργασίας.
Υπάρχει φυσικά και η ένσταση όλων όσοι ζητούν «βήμα»-«βήμα προσέγγιση, υπεύθυνη αξιολόγηση του κάθε μεμονωμένου άρθρου ή μέτρου. Αλλά τούτο ακριβώς θα ήταν η βαθύτερη αγαλλίαση της κυβερνώσας παρέας: σπέρνοντας κόκκους αυτονόητου να εξαγοράζουν πολιτική ανοχή για την πιο εκτεταμένη και πολυεπίπεδη «φιλελεύθερη» μεταλλαγή που γνώρισε ως τώρα αυτή η χώρα. Το ερώτημα του ερχόμενου χειμώνα είναι αν ο θίασος θα αφεθεί απερίσπαστος στο έργο του ή όχι. Και ενδεχομένως η απάντηση στο παραπάνω ερώτημα λύσει και τις υπόλοιπες απορίες που γεννούν οι καιροί του Μνημονίου.
Σχετικό και παλαιότερο κείμενο του Ν. Ξυδάκη για το «ΠΑΣΟΚ 3ης γενιάς«
βιβλιοθηκη herrk 
Ή όπως εύγλωττα έχει προ ειπωθεί::
Εκεί μάς κατάντησε: να ξανα-ακούμε Κατσιμιχαίους και μάλιστα χωρίς να κόβουμε φλέβες πλέον ;-) ;-)
Καλό χειμώνα, Ovis !
Κατά τη δε συνταγή ΟΟΣΑ: «μην πάει ο νους σου στο κακό, με το μπαμπάκι θα σφαχτούμε…»
Καλό φθινόπωρο, HerrK :-)
Γιώργος Παπανδρέου
Ο άνθρωπος που έβλεπε τα σκάνδαλα να περνούν δίπλα του (και δεν συμμετείχε)
• Υφυπουργός Πολιτισμού (Ιούλιος 1985 – Φεβρουάριος 1987)
• Υπουργός Εθνικής Παιδείας και Θρησκευμάτων (1988 – 1989)
• Υφυπουργός Εξωτερικών (Οκτώβριος 1993 – Ιούλιος 1994)
• Υπουργός Εθνικής Παιδείας και Θρησκευμάτων (Ιούλιος 1994 – Σεπτέμβριος 1996)
• Αναπληρωτής Υπουργός Εξωτερικών (Σεπτέμβριος 1996 – Φεβρουάριος 1999)
• Υπουργός Εξωτερικών (Φεβρουάριος 1999 – Φεβρουάριος 2004)
• Υπουργός Εξωτερικών (Οκτώβριος 2009 – σήμερα)
Με την «Αλχημεία της Ευτυχίας» και την «Κοινότοπη Χώρα» ο Σεβαστάκης προσανατολίζεται στην πολιτισμική ανάλυση και κριτική. Το κείμενο σίγουρα είναι πολύ καλό μόνον που σε μία πρώτη ανάγνωση, ίσως λόγω ύφους, γεννάται η εντύπωση μιας, σα να λέμε, αφ’ υψηλού θεώρησης των πραγμάτων. Και τούτο γιατί απουσιάζει η οποιαδήποτε νύξη στις καθαρά πολιτικές, στρατηγικής ή τακτικής, κινήσεις του κ. Παπανδρέου.
Θέλω να πώ τα πράγματα είναι σοβαρά. Η κοινωνία αλλάζει με τρόπο βίαιο δίχως να δίνεται στα μικροαστικά στρώματα η ευκαιρία προσαρμογής και με τις πολιτικές ελίτ να διατηρούν σε μεγάλο βαθμό τα κεκτημένα τους.
Η αλήθεια είναι ότι είχα ξεχάσει μερικά από αυτά, Κανάλι – και πολλοί άλλοι φαντάζομαι.
Αλαφροϊσκιωτε, γεια. Ναι, πολιτισμική ανάλυση, σωστά το χαρακτηρίζεις, νομίζω. Πάντως το κείμενο είναι και αρκετά πολιτικό με την έννοια ότι ξεσκεπάζει ιδεολογίες και συμπεριφορές.
Καλημέρα Herr K.
Υπήρξε αρκετά αφοριστικό το σχόλιό μου (βλ. Αλαφροΐσκιωτο. Τώρα σημειώνω με το όνομά μου. Μην παρεξηγηθώ, σιγά σιγά μαθαίνω τα του διαδικτύου).
Δεν θέλησα να μειώσω την πολιτική αξία του κειμένου, αν και, δίχως να έχει και ιδιαίτερη σημασία, διαφωνώ με τις εν γένει προϋποθέσεις της κριτικής του Σεβαστάκη. Βέβαια αυτό δεν αναιρεί το γεγονός ότι περιγράφει πολύ καλά μιαν ορισμένη πραγματικότητα.
Απλώς, με το παραπάνω σχόλιο, ήθελα να υπογραμμίσω ότι δεν υπάρχουν νύξεις για την απόπειρα του ΠαΣοΚ να δομήσει νέες συμμαχίες και ότι αυτές είναι δυνατές.
Και σίγουρα δεν αναιρεί το γεγονός ότι η επιλογή ανάρτησης του άρθρου υπήρξε επιτυχής.
Λεωνίδα καλημέρα
«μην παρεξηγηθώ, σιγά σιγά μαθαίνω τα του διαδικτύου»
Δεν παρεξηγήθηκες. Από την άλλη, βέβαια, αν δεν παρεξηγηθείς, πώς θα «μάθεις»; ;-)
«δεν υπάρχουν νύξεις για την απόπειρα του ΠαΣοΚ να δομήσει νέες συμμαχίες και ότι αυτές είναι δυνατές»
Αν εχεις καιρό, διεύκρινισε
Καλησπέρα Herr K.,
Η λογική του άρθρου βασίζεται σχεδόν στην αποτύπωση των πρακτικών και του συνοδευτικού σε αυτές ύφους που γεννά η κυβέρνηση του ΠαΣοΚ.
Το ύφος ενσαρκώνεται στο πρόσωπο του πρωθυπουργού και εκφράζεται ορολογικά με τον «προοδευτισμό» του τελευταίου (η λέξη σε εισαγωγικά γιατί ο Σεβαστάκης δεν φαίνεται του επιφυλάσσει τον πραγματικό προοδευτισμό τον οποίον μάλλον τον κρατά για άλλες πολιτικές ομάδες) και ο οποίος συνίσταται σε μία «ιδεαλιστική ψευδο-οραματική γλώσσα», την «αισιοδοξία του τεχνομανιακού» ή στην αδρή έκφραση των μεταμοντέρνων χαρακτηριστικών του κ. Παπανδρέου και των ανθρώπων του, αφού οι ίδιοι «έχουν το ελεύθερο να μην έχουν προσδιορισμό, να αρπάζουν τη μια μάσκα μετά την άλλη υποστηρίζοντας με τον πιο αναιδή τρόπο ότι υπακούν σε μια ανώτερη, εθνικοπαγκόσμια αναγκαιότητα».
Η μόνη αναφορά σε πρακτικές, πέρα από το πόσο «ασυνείδητες» είναι, έγκειται στον φιλελευθερισμό του Παπανδρέου. Ο τελευταίος από μόνος του συνιστά μομφή δίχως να μας επεξηγείται το γιατί. Η έλλειψη εξηγήσεων είναι εύλογη για δύο λόγους: ο πρώτος είναι ότι ο Σεβαστάκης δεν διαθέτει τον απαιτούμενο χώρο, πιθανόν άλλωστε να το έχει εξηγήσει σε άλλα του κείμενα, και ο δεύτερος είναι ότι απευθύνεται στο κοινό της εφημερίδας Εποχή κι ως εκ τούτου σε ένα κατά τεκμήριο αριστερό κοινό.
Η στάση του αυτή είναι νόμιμη (συμβαίνει δηλαδή σε όλους σχεδόν τους θεωρητικούς να εκκινούν από αυτονόητες αφετηρίες, πόσο μάλλον στους δημοσιολόγους), αλλά αφήνει έξω από την προβληματική του το κρίσιμο. Υπάρχουν κοινωνικές μερίδες οι οποίες στρατεύονται υπέρ της υπόθεσης του Γ.Α.Π.; Στηρίζουν ή έστω ανέχονται κοινωνικές ομάδες την παραπάνω πολιτική; Κι αν δεχθούμε ότι το ΠαΣοΚ διαρρηγνύει συμμαχίες του με παραδοσιακά στρώματα που το στήριζαν, προσπαθεί να δομήσει άλλες;
Νομίζω ότι το πράττει. Κατ’ αρχάς όμως δεν μπορεί κανείς παρά να αναφερθεί στο ευνοϊκό ιδεολογικό κλίμα.
Σε αντίθεση προς όσα σημειώνει σχετικά ο Σεβαστάκης το εκσυγχρονιστικό ΠαΣοΚ του Σημίτη αξίωνε κι αυτό την ιδεολογική κατήχηση των μαζών. Η προσπάθεια που έκανε να εγκαθιδρυθεί νέα διαιρετική τομή μεταξύ Εκσυγχρονισμού και Παράδοσης, και η οποίο θα αντικαθιστούσε το ξεφτισμένο πιά δίπολο Λαός και Δεξιά, μπορεί να μην πέτυχε με τον τρόπο που θα ήθελε, αλλά τούτο δεν σημαίνει ότι ο Σημίτης απέβλεπε μόνον στην ύλη κι όχι στις ψυχές κατά τη διατύπωση του Σεβαστάκη. (Βλ. για παράδειγμα τη σύγκρουση που μεθόδευσε ο Σημίτης με την Εκκλησία για το ζήτημα των ταυτοτήτων). Το ΠαΣοΚ πάντα έδινε έμφαση στην ιδεολογία. Ο νύν αρχηγός του μετέτρεψε το δίπολο Εκσυγχρονισμός-Παράδοση σε Προοδευτισμό-Συντήρηση. Ουσιαστικά σημαίνει την συνέχεια του αρχικού αιτήματος με άλλες διατυπώσεις, αφού οι πρώτες έχουν φθαρεί.
Έπειτα, υπάρχει ένας λόγος που, μολονότι μειοψηφικός στην ελλαδική κοινωνία στις αρχές της δεκαετίας του 1990, η προσχώρηση του ΠαΣοΚ σε αυτόν του προσέδωσε μία νέα δυναμική με αποτέλεσμα στις μέρες μας, και υπό συνθήκες δημοσιονομικής στενότητας, να τείνει να καταστεί αυτονόητος. Ένας ρηχός και απροϋπόθετος φιλελευθερισμός τείνει να υποκαταστήσει τον αριστερόστροφο λαϊκισμό του 1975-1995. Έτσι η Καθημερινή και το Βήμα μοιάζουν να συμπίπτουν, αφού μετά την πώληση της πρώτης από την Ελένη Βλάχου έχουν απομείνει ελάχιστοι εκπρόσωποι μιας οιωνεί συντηρητικής σκέψης σε αυτήν. Συνολικά τα Μ.Μ.Ε. που ασκούν ιδιαίτερη επιρροή στηρίζουν το εγχείρημα Παπανδρέου. Όπως στο παρελθόν στήριζαν και την πολιτική Σημίτη. Επίσης τα συνδικάτα πέρα από το ότι έχουν πασοκικές ηγεσίες κι αν ακόμη θελήσουν να αποστασιοποιηθούν με ποιον θα συνταχθούν; Ποιος δηλαδή θα είναι σε θέση να προσδώσει συνολική λύση στο αδιέξοδο;
Φανταστείτε ότι ο Γ.Α.Π. μεθόδευσε την προσφυγή στο Δ.Ν.Τ. και δεν έχει δεχθεί καν υποστεί κριτική στην δημόσια σφαίρα γι’ αυτό. Αντιθέτως τα Μ.Μ.Ε. τον στηρίζουν στην επιλογή του να δαιμονοποιήσει τη Νέα Δημοκρατία. Προσπαθούν να καταστήσουν την περίοδο 2004-2009 ό,τι κατέστησαν την περίοδο 1990-1993· ένα άλλοθι για την κατοπινή κυριαρχία του ΠαΣοΚ. Ελπίζω να μην τα καταφέρουν για άλλη μια φορά.
Όμως το ΠαΣοΚ συνεχίζει να έχει ερείσματα στην κοινωνία. Κατά πρώτο λόγο έχουμε την υπαρξιακή πρόσδεση των παραδοσιακών ψηφοφόρων του. Άνθρωποι που πέρασαν από την εξύμνηση του Άρη Βελουχιώτη, του ελληνικού αντιστασιακού ήθους και τις εκλαϊκευμένες θεωρίες της εξάρτησης, στη σοσιαλδημοκρατία (το ΠαΣοΚ εντάσσεται στη σοσιαλιστική διεθνή στις αρχές τις δεκαετίας του 90, αν δεν κάνω λάθος) και στο αίτημα του εκσυγχρονισμού, και τώρα πια στηρίζουν την εγχώρια εκδοχή των αμερικάνων Δημοκρατικών, δίχως να κατανοήσουν την τρικυμία εν κρανίω που έζησαν, και ζούν, αποδεικνύουν ότι στην περίπτωσή τους η λογική συνέπεια δεν τους αφορά. Αφήνω εδώ την αναντιστοιχία μεταξύ λόγων και πράξεων. Στην περίπτωση του ΠαΣοΚ είναι κραυγαλέα εκ συστάσεώς του.
Με την οργανωμένη κοινωνία μαζί του ή αρκετά ανεκτική προσπαθεί να δομήσει νέες κοινωνικές συμμαχίες στη θέση των παλιών που εγκαταλείπει. Έτσι, απευθύνει ρητορικά τον λόγο στους νέους δίνοντας έμφαση στην αξιοκρατία και προσπαθεί να τους πείσει ότι έχει θέσει σε εφαρμογή διαδικασίες τυπικές και αμερόληπτες, ήτοι αντικειμενικές. Το αυτό πράττει και στο εσωτερικό της διοίκησης και την υπαλληλική ιεραρχία. Υπονομεύει την μοριοδότηση των χρόνων υπηρεσίας και δίνει περισσότερα μόρια σε νέους προσοντούχους προσδοκώντας νέες συμμαχίες, δίχως να σημαίνει ότι οι παραδοσιακοί ψηφοφόροι του δημόσιοι υπάλληλοι θα το εγκαταλείψουν.
Έπειτα διεκδικεί την ψήφο όχι μόνον των μεταναστών αλλά κι όλων όσοι θεωρούν το μεταναστευτικό βαρύνουσας συμβολικής και ιδεολογικής σημασίας ζήτημα προσπαθώντας να χαράξει κι εδώ ξεκάθαρες ιδεολογικές γραμμές με τη «συντήρηση».
Το μόνο πεδίο που το ΠαΣοΚ δείχνει ίσαμε σήμερα να χάνει ξεκάθαρα τη μάχη είναι ο χώρος της αυταπασχόλησης και της μικρής και μεσαίας επιχειρηματικότητας. Στόχος του άλλωστε είναι η συντριβή των αυτοαπασχολούμενων και η είσοδος ξένων κεφαλαίων. Κι εδώ αν καταστεί αντίπαλος των μεσαίων επιχειρηματιών ή τέλος πάντων μερίδων του κεφαλαίου που χρειάζονται την κρατική προστασία και αρωγή δίχως να μπορούν να μεταναστεύσουν, τότε ίσως θα έχουμε σημαντικές εξελίξεις.
Με όλα τούτα δεν εξαντλώ το θέμα ούτε φυσικά θεωρώ ότι το ΠαΣοΚ θα επιτύχει στους σχεδιασμούς του. Σίγουρα βρισκόμαστε εν μέσω μιας συγκυρίας που η έκβασή της είναι άδηλη και σε καμμία περίπτωση δεν προεξοφλείται. Η προσπάθεια του Σεβαστάκη να φιλοτεχνήσει την εικόνα του μεταμοντέρνου Παπανδρέου είναι σχετικά επιτυχής, μόνον που δεν θα πρέπει να οδηγήσει στην υποτίμηση των όσων λαμβάνουν χώρα και κυρίως τους νέους κανόνες που δομούνται στη συγκυρία. Άλλωστε το εκπαιδευτικό μας σύστημα και η περιρρέουσα κουλτούρα παράγουν αφειδώς τον τύπο που περιγράφει ο Σεβαστάκης. Τέλος, θα πρέπει να κατανοήσει, αν γράψει σε άλλες εφημερίδες κι όχι στην Εποχή, ότι η λέξη φιλελεύθερος έχει πάψει να είναι μομφή από μόνη της και ίσως χρειαστεί να την αναιρεί καθ’ ύλην, και ανάλογα με την επιχειρηματολογική περίσταση, κι όχι συνθηματολογικά.
Ελπίζω Herr K. να μην έχασα το θέμα κατά την ανάπτυξη της άποψής μου.
Παράθεμα: Οταν θα πας στο παζάρι, φρόντισε να χει πεθάνει ο Σάντας | Herr K.